Xôi – chè xuất hiện hầu hết trong các buổi lễ cúng quan trọng của người Việt Nam.
Ở Việt Nam, chẳng ai biết món xôi món chè có tự khi nào, nguồn gốc từ đâu, do ai đặt tên nhưng từ xa xưa những món ăn này đã được mọi người biết đến ở khắp mọi nơi, và xuất hiện trong cả trong những câu ca dao xưa mộc mạc, giản dị và tự nhiên:
Mặc dù cha đánh mẹ đe
Em đây chẳng bỏ bát chè ngọt ngon
Hay
Ăn trầu thì phải có vôi
Cúng rằm thì phải có xôi có chè
Việt Nam có rất nhiều món “xôi – chè” khác nhau với những màu sắc, khẩu vị ngọt – mặn đa dạng, hấp dẫn nhiều thực khách trong và ngoài nước. Các món xôi – chè có nguồn gốc từ nhiều vùng, miền khác nhau của đất nước, tạo nên những nét độc đáo riêng.
Những món Xôi của người Việt:
Đối với một quốc gia có bề dày văn hoá lúa nước như Việt Nam, thì những chế phẩm làm từ gạo vẫn luôn nắm giữ vị trí quan trọng trong làng ẩm thực. Vì vậy Gạo có mặt trong hầu hết tất thảy những món ăn Việt Nam hằng ngày, từ mâm cơm gia đình lấy cơm làm trung tâm, cho đến các món phở, bún, bánh hỏi, bánh cuốn, các món bánh truyền thống như bánh chưng, bánh dày, bánh tét, bánh ú… Bên cạnh đó, còn có một món ăn khác cực kì phổ biến ấy chính là: Xôi.
Xôi vừa là món ăn nhanh, món ăn vặt, món ăn sáng, món ăn đêm,… mà người Việt Nam nào cũng yêu thích.
Thật khó có món ăn nào mang nhiều phong vị như xôi. Xôi vừa là món ăn nhanh, món ăn vặt, món ăn sáng, ăn đêm,… Hình ảnh quen thuộc nhất về xôi đối với phần lớn chúng ta có lẽ là những gói xôi bọc lá chuối dung dị và chân phương bán ngoài cổng trường hay vỉa hè, những gói xôi thường nhỏ, nằm vừa khít trong lòng bàn tay, lúc mua còn ấm sực, phảng phất mùi nếp và mùi đậu thơm nức lòng. Những gói xôi như một thức quà ăn vặt khoái khẩu, có thời từng chỉ tốn từ hai đến ba nghìn cho 1 gói xôi con con.
Xôi được nấu từ loại gạo nếp hoặc các loại gạo tẻ thơm và dẻo. Tùy theo khẩu vị từng vùng, xôi được chế biến theo nhiều phong cách nhưng nhìn chung xôi được chia làm 02 vị chính: xôi mặn và xôi ngọt.
Tùy khẩu vị và sở thích của mỗi người mà có thể chọn lựa cho mình xôi ngọt hoặc mặn.
Xôi được lấy màu và hương thơm từ các loại rau, củ, quả,… tự nhiên như màu xanh của lá dứa, màu đỏ của gấc, màu tím của lá cẩm,… không những đẹp mà còn tốt cho sức khỏe con người.
Màu sắc của xôi được lấy hoàn toàn từ các loại màu tự nhiên của rau, củ, quả,… rất an toàn, lành tính và thơm ngon.
Xôi ngọt thì ăn kèm với các loại đậu, mè, đường cát, nước cốt dừa,… Còn xôi mặn thì có vô số các loại nhân như lạp xưởng, chả lụa, pate, chà bông, gà quay, xá xíu, thịt kho trứng,…
Có thể nói, hình ảnh những gánh xôi trên hè phố đã gắn liền với ký ức người Việt Nam qua biết bao nhiêu thế hệ. Ngày nay, các món xôi không chỉ là những món ăn vỉa hè mà đã được bán trong các quán ăn, hay trong những nhà hàng sang trọng và trở nên gần gũi hơn với đời sống con người cũng như khách du lịch khắp nơi trên thế giới.
Những món Chè ngọt lịm tim của người Việt Nam:
Chè Việt Nam có hàng trăm loại loại khác nhau và tùy ý thích mà thực khách có thể thưởng thức nóng hoặc lạnh. Chè được chế biến khá giản dị nhưng không kém phần tinh tế, đòi hỏi sự tì mỉ trong chọn lựa nguyên liệu và chế biến. Nguyên liệu chính được sử dụng để làm món chè là ngũ cốc như các loại đậu, ngô; các loại bột như bột năng, bột khoai, bột đao, bột sắn dây; hoặc gạo nếp kết hợp cùng các hương liệu như tinh dầu bưởi, vani, gừng và không thể thiếu là đường.
Chè Việt Nam vô cùng đa dạng và phong phú về chủng loại và mùi vị. Những món chè phổ biến có thể kể đến:
Các loại chè từ đậu: đậu xanh, đậu đỏ, đậu đen, đậu ngự, đậu váng,..
Các loại chè từ củ quả như: chè bắp, chè khoai môn, củ năng, khoai lang,…
Chè từ trái cây như: chè chuối, chè bưởi, chè long nhãn, chè vải, chè mít,..
Những món chè hầu như có mặt khắp nơi trên mọi miền tổ quốc. Mỗi vùng miền lại có những món chè đặc trưng riêng của mình.
Chè Hà Nội thì khéo léo phần chọn nguyên liệu và cách trang trí.
Chè Sài Gòn có đặc trưng đó là nước cốt dừa vừa thơm, vừa béo.
Đặc biệt và nổi tiếng nhất phải kể đến chè Huế với hàng trăm món chè vừa mang nét thanh tao, sang trọng của chốn cung đình xưa như chè hạt sen, chè nhãn bọc bạt sen, chè hạt lựu,… lại cũng có cả những thứ chè rất bình đân như chè đậu ván, chè môn, chè khoai mài…
Những món chè Việt Nam dọc 3 miền Bắc – Trung – Nam đều có những hương vị và nét đặc trưng riêng biệt.
Đặc biệt phải kể đến hàng trăm món chè độc đáo của cố đô Huế thơ mộng.
Chè Việt Nam có thể ăn nóng hoặc ăn lạnh. Mùa nóng ăn chén chè ngọt lim tim, vừa nhai những hạt đậu mềm bùi vừa cắn rộp rộp những viên đá mát lạnh thật không gì thú vị bằng. Khi trời trở mưa hay ngoài trời có gió lạnh về, mọi người lại quay quần bên nhau, bưng bát chè nóng ấm thơm nồng mùi gừng hòa với mùi nước đường thắng vừa tới thật ấm áp.
Các món chè luôn là thức ăn vặt được người dân Việt Nam từ người lớn cho đến trẻ con đều yêu thích, chè được bày bán rất nhiều ngoài vỉa hè với màu sắc bắt mắt và hương vị thơm ngon.
Ngày nay, chè đã không còn gì xa lạ trong đời sống mỗi người. Với những nguyên liệu, cách chế biến độc đáo, mỗi vùng miền lại có một thứ chè đặc trưng mang hương vị, giá trị dinh dưỡng và nét văn hóa ẩm thực riêng trong tổng hòa nét văn hóa ẩm thực chung của đất nước.
Những món “Xôi – chè” trong văn hóa ẩm thực Việt:
Có thể thấy, hơn cả một món ăn đơn giản, từ bao đời nay “xôi – chè” đã gắn liền với rất nhiều tập tục quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt Nam.
“Xôi – chè” thường xuất hiện trong những mâm cổ quan trọng của người Việt Nam.
Trước đây, chỉ những ngày lễ lạc quan trong thì người Việt mới “đồ xôi, nấu chè” làm lễ vật cúng. Xôi và Chè đã xuất hiện như những món ăn, vật phẩm không thể thiếu trong các buổi lễ – tiệc quan trọng như: cúng đầy tháng, cúng thôi nôi, trong tiệc đám cưới, đám hỏi, lễ tết, giao thừa, tất niên, cúng khai trương,… Những chén xôi, chén chè đầy đặn, ngọt ngào như gửi gắm mong ước về một cưộc sống no đủ, hạnh phúc của người xưa. Xôi – chè trong những dịp này thường được tạo hình đẹp mắt với những màu sắc tươi sáng, rực rỡ như hình hoa mai, cá chép, chữ hỉ,… mang lại điều lành.
Người Việt Nam thường chọn món xôi gấc với màu đỏ bắt mắt và món chè trôi nước nhiều màu hoặc chè đậu trong tiệc đầy tháng, thôi nôi,…
Tết Thanh minh thì ăn chè trôi nước; tết Đoan Ngọ thì ăn chè đậu đen, đậu đỏ; tết Nguyên đán thì được ăn chè bà cốt… Trong đám lễ ở đình làng thì có xôi nếp cái hoa vàng, chè con ong ngọt như mật. Còn ở chùa, những ngày lễ tết, đàn chay, ngoài hương hoa, oản, chuối thường có một mâm chè kho vàng sậm.
Xôi – chè xuất hiện hầu hết trong các khu chợ của người Việt, luôn có một khu dành riêng cho các mâm xôi, mâm chè. Người ta đi chợ mua xôi về cúng, mua xôi về làm quà sáng cho gia đình. Sau hi đã đi chợ xong, các bà các chị lại dừng chân nghỉ ngơi nơi quán chè, gọi một ly chè bất kỳ vừa ngọt vừa mát, quẹt nhanh giọt mồ hôi nơi tráng, vừa ăn vừa nói chuyện rôm rả, sẳn thì mua thêm vài bịch chè đem về cho mấy đứa nhỏ ở nhà.
Những quán chè,…
… những hàng xôi ở các khu chợ luôn là điểm dừng chân yêu thích của người dân.
Trước các cổng trường học nào cũng có ít nhất một hàng xôi và một hàng chè, những thức quà rẻ tiền mà ngon miệng. Trẻ con đến lớp buổi sáng được cha mẹ mua cho nắm xôi, khi thì xôi đậu với đường cát trắng, khi thì xôi mặn pate trứng cút. Những buổi trưa hay chiều tan học, những chiếc áo trắng lại tíu tít rủ nhau ăn một ly chè rồi mới đi về ăn cơm.
Xôi – chè theo thời gian vẫn còn đọng lại trong tâm thức của mỗi người như một phần kỷ niệm. Ngày nay, xôi – chè đã trở nên phổ biến và là một nét văn hóa trong văn hóa ẩm thực của người Việt Nam. Ở bất kỳ đâu và bất kì thời điểm nào, nếu muốn chúng ta có thể thưởng thức những món chè ngon ngọt, đa dạng, phong phú và hợp với khẩu vị của mình.
Những bịch chè ngọt ngào hấp dẫn luôn là thức quà được trẻ con mong chờ mỗi khi mẹ đi chợ về, gắn liền với những ký ức tuổi thơ êm đẹp của người Việt Nam nhiều thế hệ.
Những gói xôi thơm nức với ruốc, xá xíu, lạp xưởng, pate, hành phi,… đã trở thành món ăn sáng thơm ngon, nhanh chóng và đầy đủ dinh dưỡng cho tất cả mọi người.
Có thể thấy, xôi – chè trong ẩm thực Việt là những thức quà gắn bó sâu sắc với tinh thần người Việt, đồng hành cùng bao thế hệ con người từ lúc còn bé xíu cho đến khi trưởng thành và già đi. Đây là món ăn mà mọi thế hệ, mọi tầng lớp con người Việt Nam đều yêu thích. Tuy cuộc sống ngày nay hiện đại hơn, sung túc hơn, con người ta có thể tìm thấy xôi – chè ở bất kì đâu, nhưng xôi – chè trong tâm thức người Việt vẫn luôn là những món lễ vật không thể thiếu trong các buổi lễ tiệc quan trọng. Đó là nét phong tục tập quán mang đậm bản sắc văn hoá của ông cha ta từ ngàn đời nay đã được gìn giữ và phát huy qua nhiều thế hệ.
Với những giá trị văn hóa, ẩm thực độc đáo của các món “xôi – chè” Việt Nam và cũng để tiếp nối Hành trình tìm kiếm và quảng bá các Giá trị Đặc biệt của Việt Nam để đề cử Kỷ lục Thế giới, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) và Tổ chức Kỷ lục người Việt toàn cầu (VietWorld) đã bàn bạc và thống nhất gửi đề cử Thế giới tiếp theo của hành trình là:
Việt Nam – Đất nước có nhiều món “xôi – chè” độc đáo, hấp dẫn nhất Thế giới
Hồ sơ đề cử đang được tổng hợp và tiến hành gửi đến Liên minh Kỷ lục Thế giới và Hiệp hội Kỷ lục Thế giới. Kết quả đề cử sẽ được ban tổ chức hành trình công bố rộng rãi trong thời gian sớm nhất đến quý độc giả trong và ngoài nước.
Hãy cùng chúng tôi triễn khai hành trình bằng những đề cử của quý vị đối với những giá trị đặc biệt của Việt Nam mà quý vị cho là có thể xác lập được Kỷ lục Thế giới.
Mọi chi tiết xin gửi về:
Ban quản lý Hành trình tìm kiếm và quảng bá các Giá trị Đặc biệt của Việt Nam để Xác lập Kỷ lục Thế giới
148 Hồng Hà, phường 9, Phú Nhuận, Tp. Hồ Chí Minh, Việt Nam
Ms Uyên: 085 333 6 555
Email: noidungkyluc@gmail.com/ noidungvietworld@gmail.com
Uyên Võ – VietKings – Kyluc.vn
